مقایسه‌ی ساخت دو حکایت تمثیلی از مثنوی مولوی و مصیبت نامه عطّار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

10.22111/jllr.2007.892

چکیده

این مقاله درصدد بیان میزان ارتباط، شباهت‌ها، تفاوت‌ها و دخل‌ و تصرّفات مولوی در مآخذ حکایت‌های مثنوی برآمده است و از آن‌جا که توجّه به ساختار حکایت‌ها راهی برای درک بهتر و بیشتر مفاهیم و نقاط اشتراک و افتراق آن‌هاست و حکایت‌های تمثیلی مصیبت نامه ی عطّار یکی از مآخذ مولوی در مثنوی می‌باشد، نگارنده به بررسی حکایت تمثیلی «آن کس که در یاری بزد» در این دو اثر پرداخته و با مقایسه‌ی عناصر روساختی (طرح و پیرنگ، شخصیّت و شخصیّت‌پردازی، گفت و گو و و بیان هنری، کشمکش و گره و مانع، زمان و مکان و صفحه پردازی، راوی و زاوید دید) و تحلیل زیر ساختی و درون مایه ی آن ها، تلاش نموده است پاسخ پرسش های زیر را دریابد:  
1- آیا مولوی در مآخذ حکایت‌های خود دخل و تصرّف کرده است؟ در این صورت چه تأثیری در روساخت و ژرف‌ساخت حکایت‌ها داشته است؟
2- میزان به کارگیری عناصر داستانی در حکایت‌های مثنوی و مآخذ آن‌ها تا چه حدّی است؟
3- مولوی در به کارگیری شگردهای هنری و بیانی تا چه حد پیش رفته و چه نتایجی به دست آورده است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Structural Comparison Between The Two Allegorical Tales: Mathnavi by Moulana and Catastrophe by Attaar

چکیده [English]

    This article intends to describe the degree of relationship, similarities, disparities and manipulations by Moulavi in the sources of the ‘Mathnavi’ stories. In view of the fact that the structure of the stories is the true means of better and further understanding of conceptions, and common and uncommon points in them; and the allegorical stories of catastrophic narration by Attaar is one of the mainstreams of “Mathnavi” as adopted by Moulavi. The writer has turned to review the allegoric story in the said two tales.By comparing the superstructural elements (design and plot, personality and character development, conversation and artistic expression, knots and obstacles, time and place, and stage- management and narrator) and their substructural and thematic analysis, the writer has attempted to find out the answers to the following questions:
1) Has Moulavi manipulated the sources of his stories? If so, what effects would the
     superstructure and the substructure have on the tales?
2) To what extent would the degree of utilization of story-elements in the ‘Mathnavi’ 
     tales and their sources be?
3) How far has Moulavi advanced in the utilization of artistic and narrative techniques,
     and what results has he achieved?

کلیدواژه‌ها [English]

  • story
  • allegory
  • Story-Elements
  • Structure
  • Moulavi
  • Attaar
  • Comparison and Story
1- آراسته، رضا (1370) رومی ایرانی. ترجمه ف. مرتضوی برازجانی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
2- اخوّت، احمد(1371) دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
3- استعلامی، محمد (1375) شرح مثنوی جلال الدّین محمّد بلخی. چ5 . تهران: زوّار.
4- اشرف زاده، رضا (1372) تجلّی رمز و روایت در شعر عطّار نیشابور. چ 1. تهران: اساطیر.
5-                  (1375) طوطی جان. چ 1. هفت مقاله پیرامون مقایسه‌ی داستان‌های عطّار با مولوی و سعدی. مشهد: نشر صالح.
6- براهنی، رضا (1368) قصّه‌نویسی. چ 4. تهران: نشر البرز.
7- پراپ، ولادیمیر (1368) ریخت‌شناسی قصّه‌های پریان. ترجمه فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
8- -------------------(1371) ریشه‌های تاریخی قصّه‌های پریان. ترجمه فریدون بدره‌ای،. تهران: توس.
9- پرتو، ابوالقاسم (1381) رهایش تشنگان( گشتی در دیوان مولانا جلال‌الدّین محمّد). تهران: کویر.
10- تودورف، تزوتان (1379) بوطیقای ساختارگرا. ترجمه محمد نبوی. تهران: آگاه.
11- دقیقیان، شیرین دخت (1371) منشاء شخصیّت در ادبیات داستانی. ناشر نویسنده.
12- روان فرهادی، عبدالغفور(1372) معنی عشق نزد مولانا. تهران: اساطیر.
13- ریکور، پل، (1383) رمان و حکایت. ترجمه مهشید نونهالی. تهران: گام نو.
14- زرّین کوب، عبدالحسین (1379) صدای بال سیمرغ. چ2. درباره‌ی زندگی و اندیشه‌ی عطّار. ‌تهران: سخن.
15- ژوزف ادوارد (1371) ‌هفت‌بند نای. در شرح چهار داستان مثنوی معنوی. تهران: اساطیر.
16- عطّار نیشابوری، فریدالدّین (1373) مصیبت‌نامه. تصحیح وصال نورانی. تهران: زوّار.
17- میرصادقی، جمال (1366) ادبیات داستانی( قصّه، داستان کوتاه، رمان). چ1. تهران: انتشارات شفا.
18-                         (1376) عناصر داستان. چ3. تهران: سخن.
19-                         (1381) ‌جهان داستان ایران. تهران: نشر اشاره.   
20------------------------ (1383) شناخت داستان. تهران: نشر مجال
21- میر صادقی، ‌میمنت(ذوالقدر) (1379) رمان‌های معاصر. تهران: نیلوفر.
22- میر صادقی، جمال و میر صادقی، میمنت (1377) واژه‌نامه‌ی هنر داستان‌نویسی. ‌تهران: کتاب مهناز.
23- میریام، آلوت (1368) رمان به روایت رمان‌نویس. چ1. ترجمه علی‌محمّد حق‌شناس. تهران: مرکز.