تشبیه مرکب در غزل سبک عراقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

10.22111/jllr.2008.918

چکیده

بررسی و نقد و تحلیل تشبیه مرکب و بحث درباره ی انواع آن در غزل سبک عراقی, می تواند راهگشای علاقمندان به مطالعات ادبی جهت فهم بهتر آثار غنایی این دوره باشد. تا آن جا که بنده کنکاش نموده است، تحقیق مستقلی در این زمینه از سوی محققان صورت نگرفته است. بنابراین به منظورتحقق این هدف10% غزل های دوازده شاعر معروف و مؤثر این دوره (به جز غزلیات مولوی که به سبب گستردگی بیش از حد به 5 % بسنده شده است) مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته است. بسامد تشبیهات مرکب در دیوان شاعران این دوره, دارای اوج و حضیض است و با نزدیک شدن به پایان این دوره, از میزان تشبیهات مرکب در غزلیات کاسته می شود.
فراوانی این نوع تشبیه در شعر شاعرانی همچون سعدی, خواجو, کمال الدین اسماعیل, عراقی و عطار بیشتر از دیگران است؛ اما تنوع اغراض تشبیه که بیانگر نگرش فکری و جهان بینی شاعر است, در غزلیات مولانا از همه وسیع تر و گسترده تر است؛ ضمن این که حداقل یک سوی تشبیهات مرکب برخی از شاعرانی که شعرشان صبغه ی عرفانی دارد, از نوع عقلی است. سعدی در زمینه ی تشبیه مرکب تمثیلی و خواجو و انوری در تشبیه مرکب تخییلی از سرآمدان روزگار خود هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Compound Simile in the Ghazal of Iraqi Style

چکیده [English]

Review and analyses of compound simile and explanation of its kind in the ghazals of Iraqi style will be a clue to better understanding of literary works of this style. Till now Schola’s have not proper research on this topic.
Thus 10% of the ghazals of twelve outstanding and well known poets of this period have been selected and analysed . It should be mentioned that due to the excess number of Mowlavi’s ghazals only 5% of his ghazals have been analysed. The frequency of compound similes’ in the literary works of this period has ups and downs and while reaching the end of this period the use of compound similes decreases in the ghazals.
The excess use of such similes can be seen in the poetry of Saedi, Khaju, Kamaludin gsmail, Iraqi and after than any other poet.
Bringing varities of similes itself explains the world wide thoughts of a poet. A variety of similes are found in Mowlavi’s ghazals.
It should be noted that one dimension od compound similes found in Persian poetry which has a mythical touch is of intellectual kind. Saadi is well known for his allegorical compound simile and Khaju and Anvari are famous for their imaginary compound simile.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iraqi style
  • Compound simile
  • Allegorical simile
  • Imaginary Compound simile
  • description
  • Experssion
1-  انوری (1376) دیوان. به اهتمام محمد تقی مدرس رضوی. چاپ پنجم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
2-  تجلیل، جلیل(1368) نقش بند سخن یا مجموعه مقالات ادبی. چاپ اول. تهران: نشر اشراقیه.
3-  ثروتیان، بهروز(1383) فن بیان درآفرینش خیال. چاپ اول. تهران: انتشارات امیر کبیر.
4-  جرجانی، عبدالقاهر(1361) اسرار البلاغه. ترجمه جلیل تجلیل. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
5-  جمال الدین محمد بن عبدالرزاق اصفهانی (1379) دیوان. به تصحیح وحید دستگردی. چاپ اول. تهران: موسسه انتشارات نگاه.
6- حافظ شیرازی، شمس الدین محمد(بی تا) دیوان. به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی. چاپ اول. تهران: کتابفروشی زوار.
7-   خاقانی شروانی(1374) دیوان. مقابله و تصحیح و مقدمه و تعلیقات ضیاء الدین سجادی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات زوار.
8-  خواجوی کرمانی(1374) دیوان. به تصحیح احمد سهیلی خوانساری. چاپ سوم. تهران: انتشارات پاژنگ و مرکز کرمان شناسی.
9-  سعدی شیرازی، شیخ مصلح الدین(1363) کلیات. به تصحیح محمد علی فروغی. چاپ سوم. تهران: نشر محمد.
10- سلمان ساوجی(بی تا) دیوان. مقدمه و تصحیح ابوالقاسم حالت. به کوشش احمد کرمی. تهران: سلسله نشریات ما.
11- سنایی, غزنوی(1385) دیوان. به سعی و اهتمام محمد تقی مدرس رضوی. چاپ ششم. تهران: انتشارات سنایی.
12- شفیعی کدکنی، محمد رضا(1366) صورخیال در شعر فارسی. چاپ سوم. تهران: انتشارات آگاه.
13- شمسیا، سیروس(1371) بیان. چاپ دوم. تهران: انتشارات فردوس.
14-----------(1379) سبک شناسی شعر. چاپ ششم. تهران: انتشارات فردوس.
15- صائب تبریزی(1370) دیوان. به کوشش محمد قهرمان. چاپ دوم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
16- طالبیان، یحیی(1378) صورخیال در شعر شاعران سبک خراسانی. چاپ اول. کرمان: موسسه فرهنگی و انتشاراتی عماد کرمانی.
17- ضیف, شوقی (1383) تاریخ و تطور علوم بلاغت. ترجمه محمد رضا ترکی. چاپ اول. تهران: انتشارات سمت.
18- عراقی، فخرالدین(1368) دیوان. تصحیح و مقدمه سعید نفیسی. چاپ پنجم. تهران:  انتشارات سنایی.
19- عطار، شیخ فرید الدین(1375) دیوان. به اهتمام و تصحیح تقی تفضلی. چاپ نهم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
20- فاطمی، سید حسین(1364) تصویر گری در غزلیات شمس. چاپ اول. تهران: چاپخانه سپهر.
21- فتوحی رود معجنی، محمود (1385) بلاغت تصویر. چاپ اول. تهران: انتشارات سخن.
22- کمال الدین اسماعیل اصفهانی، خلاق المعانی ابوالفضل(1348) دیوان. به اهتمام حسین بحر العلومی. چاپ اول. تهران: کتابفروشی دهخدا.
23- مولوی، جلال الدین محمد(1355) کلیات شمس. به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
24- --------------- (1368) مثنوی معنوی. به سعی و اهتمام و تصحیح رینولد نیکلسون. چاپ ششم. تهران: انتشارات مولی.
25- الهاشمی, احمد(1375) جواهرالبلاغه. چاپ ششم. قم: مرکز انتشارات تبلیغات اسلامی.
26- همایی، جلال الدین(1373) معانی و بیان. به کوشش ماهدخت بانو همایی. چاپ دوم. تهران: موسسه نشر هما.