بررسی عنصر «حسرت» در اندوهیادهای شاعران معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

10.22111/jllr.2010.939

چکیده

مرثیه، شعری است که در ماتم گذشتگان و تعزیت بازماندگان و اظهار تأسّف و تالّم بر مرگ عزیزان از دست رفته یا حوادث و بلایای ناگهانی یا طبیعی و... سروده شده است.
سوگ سروده­های ادیبان برای دیگر شاعران را می­توان از قدیم ترین انواع شعر رثائیه دانست که نخستین نمونه های آن در دیوان رودکی در رثای شاعری به نام مرادی و یا در مرثیه­ی شهید بلخی یافت می شود.
در دوره­ی معاصر نیز، سرودن اندوهیاد برای شاعران توسّط دوستان و حتّی گاهی دشمنان آنها وجود دارد که غیر از ادای حقّ دوستی، عواملی چون­تحریک حسّ همکاری، شعر دوستی و رابطه­ی­ادبی،  
علّت سرودن آن بوده و در مقایسه با انواع دیگر مرثیه، به سبب اصالت احساس آن واجد ارزش ادبی بیشتری است؛ مانند سوگ سروده­ی ملک الشعرای بهار برای ایرج میرزا و یا اندوهیادهایی که در سوگ شاعرانی چون اخوان ثالث، سپهری، فرخزاد، شاملو و.... سروده شده است.
در این مقاله، ابتدا اندوهیادهایی که شاعران معاصر در سوگ دیگر شاعران سروده اند، از منابع مختلف استخراج شده، سپس به بررسی عنصر«حسرت» و جنبه های مختلف آن در اشعار کلاسیک و نیمایی پرداخته می شود و همراه با ذکر شاهد، تحلیلی از آن صورت می گیرد و در پایان نیز، نتیجه ی بحث ارائه می گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Student of "Regret" as a Basic Element in Contemporary Elegiac Poems

چکیده [English]

Elegy is a kind of poem which is written to mourn the occasions of losing beloved persons and comfort the remaining or in natural disasters. Elegies for the loss of other poets are of the oldest one the first examples of which are found in Roudaki’s Diwan in the mourning a poet called Moradi or in the elegy of Shahid Balkhi.
In the contemporary age, there has also been elegies by the poet’s friends or even enemy’s  to express their friendship, to show their work relationship, and to present their interest in poetry. This kind of elegy seems to have more literary valuable in comparison to other kinds since it holds especial and original feelings; some examples include elegies by Malek-o-shoaraye Bahar about Iraj Mirza and elegies for the loss of great poets like Akhavan Sales, Sepehri, Farrokhzad, Shamloo,etc.
    One of the widely observed elements in such elegies is " regret ". A sense of regret is especially tangible when the poet’s friend is lost.
    This article is an attempt to shed light on different corners of the issue  " regret " which underlies the nostalgic feelings in contemporary elegiac poems .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Elegiac poetr
  • Contemporary Poetry
  • Regret
  • Nostalgia
  • elegy
- اخوان ثالث، مهدی (1354) در حیاط کوچک پاییز. چاپ سوم. تهران: توس.
2- افشار، ایرج (1370) یادنامه ی حبیب یغمایی. تهران: انتشارات ایران.
3- امامی، نصرالله (1369) مرثیه سرایی در ادبیات فارسی. اهواز: جهاد دانشگاهی.
4- امیری فیروزکوهی (1369) دیوان امیری فیروزکوهی. چاپ دوم. به کوشش امیربانو امیری فیروزکوهی. تهران: انتشارات سخن.
5- اوجی، منصور (1371) برگزیده ی اشعار(هوای باغ نکردیم). به انتخاب هوشنگ گلشیری. شیراز: نوید.
6- بهار، محمّد تقی (1380) دیوان اشعار. به اهتمام چهرزاد بهار. تهران: انتشارات توس.
7- بهبهانی، سیمین (1382) مجموعه اشعار. تهران: انتشارات نگاه.
8- جلالی، بهروز (1377) جاودانه زیستن, در اوج ماندن. چاپ سوم. تهران: انتشارات مروارید.
9- رحمانی، محمّدحسین (1373) یادنامه ی استاد مهرداد اوستا. قم: مرکز بررسی های اسلامی.
10- رحمانی، نصرت (1385) مجموعه اشعار. تهران: انتشارات نگاه.
11- رستگار فسایی، منصور (1372) انواع شعر فارسی. شیراز: انتشارات نوید.
12- سپهری، سهراب (1360) هشت کتاب. چاپ سوم. تهران: کتابخانه ی طهوری.
13- سعیدی سیرجانی، علی اکبر (1370) قافله سالار سخن. تهران: نشر البرز.
14- شاملو، احمد (1372) مرثیه های خاک و شکفتن در مه. چاپ ششم. تهران: انتشارات نگاه.
15- شریفیان، رشید و شریف تیموری (1385) بررسی فرایند نوستالژی در شعر معاصر فارسی. کاوشنامه. سال هفتم/شماره دوازدهم. صص (55-32). یزد.
16- صاحب اختیاری، بهروز وحمیدرضا باقرزاده (1381) احمد شاملو شاعر شبانه ها و عاشقانه ها. از گروه نویسندگان. تهران: هیرمند.
17- طباطبایی اردکانی، سیدمحمود (1376) یادمان پروین. تهران: انتشارات علامه طباطبایی.
18- فروزانفر، بدیع الزّمان (1382) دیوان. به کوشش عنایت الله مجیدی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
19- کاخی، مرتضی (1370) باغ بی برگی. تهران: نشر ناشران.
20- کسرایی، سیاوش (1380) از خون سیاوش(منتخب سیزده دفتر شعر). چاپ سوم. تهران: انتشارات سخن.
21- لاهوتی، محمّدرضا (1368) یادمان نیما یوشیج. تهران: مؤسّسه ی فرهنگی گسترش هنر.
22- مرادی کوچی، شهناز (1379) شناختنامه ی فروغ فرخزاد. تهران: نشر قطره.
23-                          (1380) معرفی و شناخت سهراب سپهری. تهران: نشر قطره.
24-                         و فتح الله اسماعیلی گلهرانی (1382) معرفی و شناخت علی اکبر دهخدا. تهران: نشر قطره.
25- مشیری، فریدون (1381) کلیات اشعار(بازتاب نفس صبحدمان). چاپ دوم. تهران: نشر چشمه.
26- نادرپور، نادر (1382) مجموعه اشعار. چاپ دوم. تهران: انتشارات نگاه.
27- نیما یوشیج (1370) مجموعه کامل اشعار. گردآوری و تدوین سیروس طاهباز. تهران: انتشارات نگاه.