وصف زندان و احوال درونی در زندان سروده¬های فارسی و عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

10.22111/jllr.2011.956

چکیده

حبسیه(زندان­نامه)، شاخه‌ای مهم از ادبیات غنایی به شمار می­رود. حبسیه، بیان حال و شکوه و فغان شاعر در سوگ آزادی خویش و به عبارتی دیگر آیینه‌ی تمام نمای روزگار اختناق و افشاگر روزهای تلخ اسیری شاعر است.
در طول تاریخ ادبیات فارسی و عربی، شاعران بسیاری (به دلایل مختلفی از قبیل سیاسی، اعتقادی، دینی و...) به زندان رفته‌اند و طعم حبس و اسارت را چشیده‌اند و با قدرت بیان، به ثبت لحظه‌های سخت و اندوهبار خویش پرداخته‌اند.
زندان­نامه­های فارسی و عربی به ‌سبب طبیعت خاصّ خود، از جنبه‌های مختلف چون مضامین، توصیفات، صور خیال ‌و عناصر ادبی و ... نیازمند بررسی­های موشکافانه و دقیق­ است. در این پژوهش به بررسی اوصاف ظاهری زندان و احوال درونی در زندان سروده­های دو ادب فارسی و عربی پرداخته شده است. در زندان­نامه­های فارسی و عربی، شاعر علاوه بر اوصاف ظاهری زندان (زنجیر، زندانیان، زندانبان و ...) از حالات درونی خود نیز ابیاتی می‌آورد که در آن از بی گناهی خود، آزادی، غم و اندوه و ... سخن می­گوید؛ بنابراین نگارنده در این مقاله برآن است که مضامین وصفی را در زندان سروده­های فارسی و عربی که از دو جهت (وصف ظاهری زندان و وصف احوال درونی) قابل بررسی است، مورد کنکاش قرار دهد تا این جنبه­ی ادبی از شعر زندان در دو ادب فارسی و عربی آشکار گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Description of prison and internal states in Persian and Arabic prison poems

چکیده [English]

Habsyeh (prison poetry), is considered an important branch of lyric literature. Habsyeh is the expression and shout glory and grief of the poet in the mourning of his freedom; in other words, it is the all view mirror of the repression and bitter days of his imprisonment.
   In the history of Persian and Arabic literature, many poets have been sent to prison (for various reasons such as political, religious, believing,etc) and have felt the taste of imprisonment and captivity and by their power of expression have recorded their sorrowful and difficult moments.
   Because of their special nature, Persian and Arabic prison poems need to be closely investigated of the various aspects such as concepts, descriptions, images, and literary elements. This article investigates apparent description of prison and internal states in Persian and Arabic prison poems.  In such poems, the poet, in addition to the apparent descriptions of jail (chains, prisoners, guards, etc.) brings lines and describes his own internal feelings in which he talks of his innocence, freedom, memory, grief, etc.. Therefore, , the writer  in this article aims to investigate descriptive themes in Persian and Arabic prison poems that can be examined form two prespectives(apparent description of prison and internal states), so that this  literary aspect of prison poems appears in  Persian and Arabic literature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • comparative literature
  • Persian and Arabic poetry
  • Habsyeh (prison poetry)
  • description
  • internal states
1- آباد، مرضیه (1380) حبسیه سرایی در ادب عربی(از آغاز تا عصر حاضر). چاپ اول. مشهد: انتشارات دانشگاه ­فردوسی مشهد.
2- ابن بسام، ابوالحسن (1998) الذخیره فی محاسن اهل الجزیره. بیروت: دارالکتب العلمیه.
3- ابوالعتاهیه، ابواسحاق اسماعیل بن قاسم (1964م) الدیوان. بیروت: دارصادر.
4- ابونواس، حسن بن هانی(بی تا) الدیوان. بیروت: دارصادر.
5- الاصفهانی، ابوالفرج ( 1986م) الاغانی. الطبعه الاولی. بیروت: دارالمکتب العلمیه.
6- الحاوی، ایلیا (1983) شرح دیوان فرزدق. بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
7- اخوان ثالث، مهدی (1354) در حیاط کوچک پاییز در زندان. تهران: انتشارات طوس.
8- بسیسو، معین (1981م) الاعمال الشعریه الکامله. بیروت: دارالعوده.
9- بدر جاجرمی، محمد (1337) تذکره مونس الاحرار. تهران: اتحاد.
10- بهار، محمدتقی (1347) دیوان. تهران: بی نا.
11- بهاء الدین بغدادی، محمد بن مؤید (1315) التوسل الی الترسل. تصحیح بهمنیار. تهران: بی نا.
12- حسینی، محمود نجیب (1970م) السجون اللبنانیه. بیروت: جامعه بیروت العربیه.
13- حمدانی، ابوفراس (2004م) الدیوان. عبدالرحمن المصطاوی. الطبعه الثانیه. بیروت:بی نا.
14- الخطیب، حسام (1999م) آفاق الادب المقارن عربیاً و عالمیاً. بیروت: دارالفکر.
15- دهخدا، علی اکبر (1372) لغت نامه. تهران: موسسه لغت نامه دهخدا.
16- دیوان بیگی شیرازی، احمد (1366) حدیقه الشعرا. جلد سوم. تهران: انتشارات زرین.
17- الرافعی، عبدالحمید (1974م) الدیوان. طرابلس: وزاره الاعلام الجمهوریه العراقیه.
18- رشید یاسمی، غلامرضا (1339) دیوان مسعود سعد. تهران: پیروز.
19- الرصافی، معروف (2000 م) الدیوان. بیروت: دارالمنتظر.
20- زرین­کوب، عبدالحسین (1346) شعر بی­دروغ شعر بی­نقاب. تهران: سازمان­چاپ­تهران.
21- سجادی، ضیاء الدین (1369) دیوان خاقانی شروانی. تهران: زوار.
22- شروانی، فلکی (1345) دیوان. تصحیح طاهری شهاب. تهران: بی نا.
23- الصافی، احمد (1996م) الصافی شعره و حیاته. بیروت: دارالمنتظر.
24- ظفری، ولی الله (1370) حبسیه سرایی در ادب فارسی (از آغاز شعرفارسی تا صفویه). جلد اول. تهران: امیر کبیر.
25---------------(1380) حبسیه­سرایی­در ادب­فارسی(از صفویه تا معاصر). جلددوم. تهران: امیرکبیر.
26- العبادی، عدی بن زید (1965) الدیوان. بغداد: وزاره الثقافه و الارشاد.
27- العقاد، عباس محمود (بی تا) عالم السدود و القیود. بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
28- عین القضات همدانی، عبدالله(1341) شکوی­الغریب عن الاوطان الی علماءالبدان.تهران: انتشارات دانشگاه­ تهران.
29- فرخی یزدی، محمد (1379) دیوان اشعار. به کوشش حسین مکی. تهران: امیرکبیر.
30- متنبی، ابوالطیب (1944م) الدیوان. بیروت: دارصادر.
31- ابن محمد المقّری التلمسانی، احمد (بی تا) نفخ الطیب من الغصن الاندلس الرطیب.تحقیق محمد محی الدین عبدالحمید. بیروت: دارالکتاب العربی.
32- مکاریک، ایرناریما (1384) دانش نامه نظریه­های ادبی معاصر. ترجمه مهران مهاجر ومحمد نبوی. تهران: آگه.
33- ناصرخسرو قبادیانی، ابومعین (1353) دیوان. تهران: انتشارات ­دانشگاه ­تهران.
34- الیشکری، المنخل (1987) الدیوان. بیروت: دارالکتاب اللبنانی.