طرح داستانی"خسرو و شیرین" و" لیلی و مجنون " نظامی گنجوی با تأکید بر روایت شرقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

10.22111/jllr.2011.960

چکیده

در ادب پارسی، برای بیان مضامین غنایی و عاشقانه، علاوه برقالب غزل استفاده از مثنوی نیز رواج دارد. در پایان قرن ششم هجری، نظامی گنجوی نظم داستان­های بزمی و غنایی رابه حد اعلای کمال رسانید. با تحلیل ساختاری می­توان به تناسب هنری و ظرافت های کلام نظامی پی برد.تجزیه و تحلیل اجزا و عناصر سازنده­ی متن داستان، زمینه­ی شناخت بیشتر آن را فراهم ­آورده، نقاط قوت و ضعف آن را می­نمایاند. درجستارحاضر به تحلیل ساختاری طرح دو منظومه­ی غنایی معروف نظامی: "خسرو و شیرین" و  "لیلی و مجنون" پرداخته­ایم. سپس الگوی داستانی این دو منظومه رسم گردیده و برای الگوی داستانی شرقی، نموداری پیشنهاد شده است. این بررسی نشان می­دهد که این دو منظومه علی رغم تطبیق ساختارشان با ساختار داستان­های کلاسیک غربی(هرمی شکل)، در واقع ساختار اپیزودیک و متقارن دارند که از مظاهر ساختار شرقی است، این دو منظومه از الگوی داستانی " گزینش- سیر و سفر- بازگشت و روایت" پیروی می­کنند. همچنین ساختارآنها، بیش ازآنکه داستانی باشد، معنایی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Structural analysis of Khosrow-o- Shirin & Leyli-o- Majnoun based upon oriental narration

چکیده [English]

     Writing lyrical and romantic poetry In Persian Literature is common in couplet poems besides in sonnets. At the end of the sixth century, Nezami Ganjavi used the most perfect verse form for the lyrical stories. Structural analysis helps to find out the artistic symmetry and delicacy of Nezami’s verse. Analyzing the basic elements of a story helps to achieve a better understanding and reveals its positive and negative aspects. In this study the researcher analyzes the sketch of two well-known lyrical epics by Nezami, “Khosro and Sheereen” and “Leili and Majnoon”. Then the narrative pattern of these two epics were drawn plus a diagram of the pattern of oriental narratives. This study tries to prove that despite the structural conformity of these two epics with western classical narratives (pyramidal form), they have episodic and symmetrical structure which manifest the oriental structure. These two epics follow the narrative pattern of “selection-travel-return and narrative”; besides their structure is more semantic than narrative.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lyrical Poems
  • Khosrovoshirin
  • Leyli o Majnoun
  • oriental narrative
  • Nezami’s Ganjavi
  • fictional elements and structural analysis
- اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
2- ثمینی، نغمه (1379) عشق و شعبده:پژوهشی در هزار و یک­شب. تهران: مرکز.
3- حق­شناس، علی محمد (1370) مقالات ادبی و زبان­شناختی. تهران: نیلوفر.
4- حیاتی زهرا (1387) مه­­رویی و مستوری. تهران: سوره مهر.
5- رضایی اردانی، فضل الله (1387) نقد تحلیلی - تطبیقی منظومه «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» نظامیگنجوی. پژوهشنامه ادب غنایی. ش  11. دانشگاه سیستان­و بلوچستان. صص: 112-87.
6- زرین کوب، عبدالحسین (1343) ارسطو و فن شعر. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
7- ستاری جلال (1366) حالات عشق مجنون. تهران: توس.
8- شاهین، شهناز و قویمی، مهوش (1383) فرهنگ جامع تحلیلی تئاتر. تهران: دانشگاه تهران.
9- شمیسا، سیروس (1386) انواع ادبی. تهران: مهتاب.
10- قادری، نصرالله (1386) آناتومی ساختار درام. چاپ دوم. تهران: نیستان.
11- کالر، جاتان (1388) بوطیقای ساخت­گرا: ساخت­گرایی و زبان­شناسی و مطالعه ادبیات. ترجمه ی کوروش صفوی. تهران: مینوی خرد.
12- نظامی گنجوی (1378) خسرو و شیرین. با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
13-                  (1386) کلیات خمسه. به تصحیح حسن وحید دستگردی. جلد1. تهران: زوار.
14- مکی، ابراهیم (1385) شناخت عوامل نمایش. چاپ پنجم. تهران :سروش.
15- میرصادقی، جمال (1364) عناصر داستان. تهران: شفا.
16-                     (1376) ادبیات داستانی­. تهران: سخن.
17- وارنر، رکس (1387) دانشنامه­اساطیرجهان.­برگردان­ابوالقاسم­اسماعیل­پور.چاپ­سوم. تهران: اسطوره.
18- یاحقی، محمد جعفر(1386) فرهنگ اساطیر و داستانواره ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
19- یاری، منوچهر(1379) ساختار شناسی نمایش ایرانی. تهران: حوزه هنری. 
20- یاوری، حورا (1387) روانکاوی و ادبیات: دو متن، دو انسان، دو جهان. تهران: سخن.