سازه های هنری عاشق و معشوق در دو اثر نظامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه اصفهان

چکیده

منظومه های غنایی ازسازه های هنری، بهره ی زیادی می برند از جمله ی این سازه ها، به کارگیری تشبیه و استعاره برای برجسته تر نشان دادن جلوه ی عاشق و معشوق است. نظامی   گنجه ای در دو منظومه ی "خسرو و شیرین"و "لیلی و مجنون" از کلماتی مانند ماه، سرو، باغ، خورشید، پروانه، شمع و... برای توصیف تصویر عاشق و معشوق استفاده کرده است. دراین میان بسامد ابیاتی که به ماه، سرو، گل و پری اختصاص یافته بالاست. این تحقیق با روش کتابخانه ای به توصیف سازه های هنری تصویری عاشق و معشوق در دو مثنوی یاد شده می پردازد. پرداختن به این تصاویر در دو اثر نشان می دهد که نظامی بدون توجه به محل زندگی و محیط جغرافیایی و طبیعی عاشق و معشوق واژه های یکسانی  را برای تصویر سازی های مورد نظر خود در دو اثر بکار برده است و اکثر این سازه های هنری  مشترک هستند ولی نگاه نظامی به عشق در دواثر مذکور کاملا" متفاوت است. در خسرو و شیرین، عشق زمینی و تداوم عشق پس از وصال تا سرحدّ جانفشانی و ایثار استمرار می یابد  و در لیلی و مجنون عشق پاک آسمانی که از ویژگی های آن فراق، جدایی، حرمان، گریز از بهره ی تن و در نهایت مرگ عاشق و معشوق است، دیده می شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Figures of Speech for the Lover and the Beloved in the Two Works of Nizami

نویسندگان [English]

  • m i
  • e t
  • m m
چکیده [English]

Lyric poetry takes abundant advantage of figures of speech. Among these figures are simile and metaphor which magnify the glory of the "Lover and beloved". In the two books "Khosro and Shirin" and "Leili and Majnun" by Nizami, words  like moon, cedar tree, sun, butterfly, candle, etc. are used to refer to the lover and the beloved. Those verses which use the images of moon, cedar tree, flower, and fairies are more frequent.
Based on a library-research methodology, the present study examines the images used for lover and beloved in "Khosro and Shirin" and "Leili and Majnun" to indicates that, regardless of the environmental or geographical factors concerning the lovers, identical terms are used as images for them. Although the images are the same, Nizami’s view of love is different in the two books. In "Khosro and Shirin" there is an earthly love which is ever-lasting and leads to self-sacrifice after the union. In "Leili and Majnun" love is heavenly and pure including absence, separation, and despair, and leads to the death of the lovers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Khosro and Shirin"
  • "Leili and Majnun"
  • Lover and beloved
  • Figures of speech

مراجع

 منابع
1- ابوعلی سینا، رساله ی عشق، تصحیح سید محمد مشکوه، تهران: انجمن آثار ملی، 1319.
2- ایران زاده، نعمت  اله، آتشی پور، مرضیه، طرح داستانی خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی گنجوی با تاکید بر روایت شرقی، پژوهشنامه ادب غنایی، پاییز و زمستان، دوره 9  شماره 17، صص 32- 5، 1390.
3- بیرونی، محمد بن احمد، آثار الباقیه، ترجمه اکبر دانا سرشت تهران:  امیرکبیر، 1363.
4- پورنامداریان، تقی، رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی، چاپ سوم تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1368.
5- پورنامداریان، تقی، سفر در مه، تهران: انتشارات نگاه، 1381.
6- پهلوان نژاد، محمد رضا، عطری، مهسا، مقایسه ی توصیف معشوق در لیلی و مجنون نظامی و رومئو و ژولیت شکسپیر به عنوان نمادی از ادبیات شرق و غرب، نخستین همایش ملی ادبیات فارسی و پژوهش های میان رشته ای، 1389.
7- دادور، ابوالقاسم، منصوری، الهام، درآمدی بر اسطوره ها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان، تهران : انتشارات دانشگاه الزهرا و کلهر.1385
8- دورانت،  ویل، تاریخ تمدن، کتاب اول  ترجمه احمد آرام تهران: فرانکلین، اقبال، 1343.
9- دهخدا، علی اکبر،  لغت نامه،  زیر نظر محمد  معین، تهران: سازمان لغت نامه، 1325.
10- ذبیح نیا عمران، آسیه، مقایسه محتوایی لیلی و مجنون نظامی و فراق نامه سلمان ساوجی، پژوهشنامه ادب غنایی، بهار و تابستان . دوره 9. شماره 16، ص 114-99 ،1390.
11- ژان شوالیه، آلن گِربران، فرهنگنمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران: جیحون،1379.
12- سام خانیانی، علی اکبر، محمدی، ابراهیم، نظری، اعظم، نقد تطبیقی ساختار روایی خسرو و شیرین نظامی     و  مثنوی  پدماوت، پژوهشنامه ادب غنایی، پاییزو زمستان، دوره 9 ، شماره 17،  ص 130 -103،1390.
13- ستاری، جلال، حالات عشق مجنون، تهران: انتشارات توس، 1366.
14- شمیسا، سیروس، سیر غزل در شعر فارسی، چاپ پنجم، تهران: فردوس، 1376.
15- صمدی، مهرانگیز(رجالی)، ماه در ایران از قدیمترین ایامتا ظهور اسلام، تهران: انتشارات علمی وفرهنگی،1367.
16- طالبیان، یحیی، صورخیال در شعر شاعران سبک خراسانی، کرمان: عماد کرمانی، 1378.
17- طغیانی، اسحاق، جعفری، سمانه، شیرین ترین حکمت های خسروی، پژوهشنامه ادب غنایی، پاییز و زمستان، دوره 7، شماره 13، ص 62-39، 1388.
18- عابدی ها، حمید، پایان نامه ی زیبایی شناسی عاشق و معشوق در مثنوی های عاشقانه نظامی، مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه بین المللی امام خمینی، 1383.
19- مرتضایی، خدیجه، پایان نامه ی بررسی و تحلیل سیمای زن و معشوق دراشعار نظامی، سعدی، مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، 1386.
20- معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، بر اساس فرهنگ دکتر محمد معین دو جلد تهران: انتشارات فرهنگ ماهرخ، 1382. 
21- ناتل خانلری، پرویز، تاریخ زبان فارسی،جلد اول،چاپ چهارم، تهران: نو. 1369
22- نصراصفهانی، محمد رضا، حقی، مریم، شیرین و پاملا، پژوهشنامه ادب غنایی،   بهار و تابستان، دوره 8 ، شماره 14،صص 160-141، 1389.
23- نظامی گنجه ای، کلیات نظامی، تصحیح و شرح: حسن  وحیددستگردی، دوجلد تهران: انتشارات طلایه، 1383.
24- -------، خسرو و شیرین، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی به کوشش سعید حمیدیان، چاپ هفتم، تهران: نشر قطره، 1385.
25- یاحقی، محمد جعفر، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: نشر سروش، 1375.
Sources
 1-     Abediha, Hamid. MA Thesis  on the Zibayee-shenasi-ye ashegh va mashoogh dar masnaviha-ye asheghaneh-ye Nezami. Imam Khomeini International University, 2004.
2-     Abu Ali Sina. Resaley-e-Eshgh.Seyyed Mohammad Meshkat  Anjoman -e- Asar-e meli publication, 1940.
3-     Biruni,Mohammad-ibn-e-Ahmad.Asar-ol Baghiyeh. Trans,Akbar Danaseresht,Tehran:Amirkabir publication, 1984.
4-     Chevalier, jean  and  Alain Gheerbrant. Farhang-e      Nomad ha.  Soudabeh, Fazayeli trans, 5 Vols,Tehran:jeyhoon publication, 2000.
5-     Dadvar, Abolghasem,Elham Mansouri.Daramadi bar ostoureha va nemadhay-e Iran va Hend dar ahd-e bastan.Tehran:Al-zahra university &kalhor publication, 2006.
6-     Dehkhoda, Ali Akbar.Loghat  nameh.Supervised    by Mohammad Moeen,Tehran of university:Sazeman-e-Loghat-nameh publication.
7-     Durant,Will.Tarikh-e tamadon. vol.1, trans Ahmad Aram, Tehran: Franklin, Eghbal publication, 1964.
8-     Iranzadeh, Nematollah.Atashipour, Marziyeh.Tarh-e Dastani     Khosrow va Shirin, va Leili va Majnoon-e Nezami Ganjavi ba takid bar revayat-e sharghi . Journal of Lyrical Literature studies,Fall and Winter,Vol. 9 ,No. 17, 5-32, 2011.
9-     Moeen,Mohammad.Farhang-e Farsi Moeen.2 Vols, Tehran: Farhang Mahrokh publication, 2003
10- Mortezaee,Khadijeh, MA. Thesis on the Barresi va tahlil-e simay-e zan va mashoogh dar ashar-e Nezami va sa’di. Islamic Azad University of Tehran: Central Branch, 2007.
11- Natel     Khanlari,parviz.Tarikh-e-  zaban-e Farsi.vol.i.Ed.4.Tehran: now publication,1990.
12- Nasr Esfahani, Mohammad Reza, Haghi, Maryam.Shirin va Pamela.Journal of Lyrical Literature studies, Spring and Summer, Vol. 8, No. 14,141-160, 2010.
13- Nizami Ganjeii.Khosrow and shirin. Hassan Vahid Dastguerdied , compiled by saeed Hamidian,Ed.7,Tehran: Ghatreh publication, 2006.
14- Nizami Ganjeii.Koliyat-e  Nezami.Hassan Vahid Dastguerdied.2 Vols.Tehran :Talayeh publication. 2004.
15- Pahlevan Nezhad, MohammadReza. Atri, Mahsa. Moghayeseh-ye tosif-e mashough dar Leili va Majnoon-e Nezami va Romeo va Juliet-e Shakespear be onvan-e nomadi az adabiyat-e shargh va gharb. First National Congress on Persian Literature and Interdisciplinary Studies, 2010.
16- Pournamdarian,Taghi.Ramz va dastanhaye ramzi dar  adab-e Farsi .Ed:3,Tehran:Elmi&Farhangi publication, 1989.
17- Pournamdarian,Taghi. Safar dar meh.Tehran: Negah publication,  2002.
18- Saam,Khaniani.Ali Akbar, Mohammadi Ebrahim. Nazari, Azam. Naghd-e tatbighi sakhtar-e revayee Khosrow va Shirin-e Nezami,va masnavi padomat. Journal of Lyrical Literature studies, Fall and Winter ,Vol .9 ,No.  17 ,103-130 , 2011.
19-  Samadi,Mehranguiz(Rejali). Maah dar Iran az ghadimitarin ayam ta zohour-e Islam.Tehran: Elmi & Farhangi publication ,1988
20- Satari,jalal.Halat-e eshgh-e Majnoon.Tehran:Toos publication, 1987.
21- Shamisa, Sirous. Seir-e ghazal dar sher-e Farsi .Ed.5, Tehran: jeyhoon  publication, 2000.
22- Talebian,Yahya. Sovar-e khiyal dar sher-e shaeran-e sabk-e khorasani.kerman:Emad kermani, 1999.
23- Toghiani Es'haagh, Jafari, Samaneh.Shirintarin hekmathaye khosrav,Journal of Lyrical Literature studies, Fall and Winter, Vol 7, No 13.39-62, 2009.
24- Yahaghi, Mohammad       Jafar. Farhang-e  asatir va   esharat-e dastani dar adabiyat-e Farsi. Tehran:soroush publication, 1996.
25- Zabihnia Omran, Asiyeh. Moghayeseh-ye mohtavayee Leili va Majnoon-e Nezami va Feragh-nameh-ye Salman-e Savoji. Journal of Lyrical  Literature Studies, Spring and Summer, Vol 9, No. 16, 99-114, 2011.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار