شیوه‌های تمایز شاعر از تخلّص (نشانه‌های "تجرید" در کاربرد تخلّص)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه فرهنگیان

چکیده

   تخلّص، نام شعری شاعر است که در پایان غزل می آید. یکی از کارکردهای تخلّص، آن است که تخلّص، گویندهء شعر می­شود. از زمان افلاطون تا کنون نظراتی ارائه شده مبنی بر اینکه شاعر، راوی­ای دارد که شعر را بر زبان شاعر جاری می­سازد این نکته در علم بلاغت، در ذیل گونه­ای از  صنعت تجرید مطرح شده­است. نگارنده در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی نشانه هایی را بر شمرده است که نشان می­دهد برخی از غزل سرایان از این نکته ی هنری و بلاغی آگاه بوده و از آن بهره برده­اند. نشانه­های تمایز شاعر از تخلّص، به دو دسته تقسیم می شود: نشانه­های لفظی و نشانه­های معنایی. در این تحقیق علاوه بر ذکر شیوه­های تمایز شاعر از تخلّص یا نشانه­های "تجرید"، شخصیت تخلّص با توجه به تشبیهاتی که تخلّص در آن "مشبه به" قرار گرفته، توصیف و تحلیل  شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Differentiation Methods of the Poet and the Penname ( Tajrid signs in using the penname)

نویسنده [English]

  • z a
چکیده [English]

Penname (Takhallos) is the poetic name of the poet which comes at the end of Ghazal and other poetical formats. Since Plato era so far,  different theories have been presented which believe that the poet has a narrator who flows the poems on his/her tongue. From the rhetoric view, it is a subset of a kind of "Tajrid". In the present paper, using the descriptive-analytic research method, it has been attempted to mention some signs which demonstrate that some of Ghazal poets were aware of this rhetoric and artistic point and utilized it. Penname differentiation signs of the poet and the penname are of two kinds : literal signs and semantic ones. In this article, in addition to considering the differentiation methods of the poet and the penname or Tajrid signs, penname personality has been described and analyzed regarding the similes in which it has been used as the Vehicle .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tajrid
  • Penname
  • differentiation of the poet and the penname
  • Ghazal
  • poet narrator
-آهنی، غلامحسین، معانیبیان، چاپ دوم، تهران: انتشارات بنیاد قرآن، 1360.
2-امیر­خسرو دهلوی،دیواناشعار، به کوشش م .درویش، چاپ دوم، تهران: انتشارات   جاویدان،1361.
3-انوری، علی­بن­محمد، دیواناشعار، به کوشش مدرس­رضوی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی ،1376.
4-اوحدی­مراغی، دیوان­اشعار، به کوشش سعید نفیسی، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1340.
5-براهنی، رضا،  طلا در مس، چاپ سوم، تهران: کتاب زمان،1358.
6-بیدل، عبدالقادر، کلیاتبیدل، به تصحیح اکبر بهداروند و پرویز عباسی راکانی ،چاپ اول ،تهران: انتشارات الهام، 1376.
7-حافظ شیرازی، شمس الدین­محمد، دیوانحافظ، به تصحیح پرویز ناتل خانلری، چاپ دوم، تهران: انتشارات خوارزمی، 1362.
8-خاقانی شروانی، افضل­الدین­بدیل، دیوان اشعار، به تصحیح ضیاءالدّین سجادی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات زوّار، 1374.
9-خواجوی کرمانی، محمودبن­علی، غزلیات خواجوی کرمانی، به کوشش حمید مظهری، چاپ ششم، کرمان: انتشارات خدمات فرهنگی کرمان، 1389.
10-دیچز، دیوید، شیوه­های نقد ادبی، ترجمه ی محمد تقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی،1366.
11-زرین­کوب، عبدالحسین، نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات امیر کبیر،1369.
12-سعدی شیرازی، مصلح الدین، غزل­های سعدی، به تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن،1385.
13-سنائی غزنوی، ابوالمجد­مجدودبن آدم، دیوان اشعار، به اهتمام مدرّس رضوی، چاپ سوم، تهران: انتشارات کتابخانه سنائی،1362.
14-شفیعی­کدکنی، محمد رضا، صور خیال در شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات آگاه، 1370.
15-صائب تبریزی، دیوان اشعار، به اهتمام جهانگیر منصور ، تهران: انتشارات نگاه،1392.
16-طبیب اصفهانی، دیوان اشعار، به تصحیح حسین مظلوم،(بی تا ). 
17-طرب­ بن­ همای­ شیرازی اصفهانی، دیوان طرب، تهران: کتاب فروشی فروغی، 1342.
18-عراقی، فخرالدّین ابراهیم همدانی، دیوان اشعار، چاپ پنجم، تهران:انتشارات جاویدان،1368.
19-عطارنیشابوری، فریدالدین، دیوان اشعار، به کوشش کاظم عابدینی مطلق، چاپ اول، قم ، آثار قلم،1390.
20-علوی مقدم، مهیار، نظریه های نقد ادبی معاصر، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت،1377.
21-فرخی یزدی، دیوان اشعار، به تصحیح حسین مکی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات امیرکبیر،1357.
22-فغانی شیرازی، دیوان اشعار، به تصحیح احمد سهیلی خوانساری، چاپ دوم ، تهران: شرکت نسبی اقبال و شرکاء ،1353.
23-مجمر، حسین بن علی، دیوان اشعار، تهران، کتاب فروشی خیّام،1345.
24- محمدی آسیابادی، علی،1384، " ارزش تخلّص و کاربرد آن در شعر حافظ" ،پژوهش های ادبی ، شماره 8، صص51-74.
25- مولوی، جلال الدّین محمد، کلّیات شمس تبریزی، به کوشش توفیق سبحانی، چاپ اول، تهران ، نشر قطره،1381.
26- نظیری نیشابوری، محمدحسین، دیوان اشعار، با تصحیح و تعلیقات محمدرضا طاهری، چاپ اول، تهران، انتشارات رهام،1379.
27-وحشی بافقی، دیوان اشعار، چاپ ششم، تهران: انتشارات جاویدان، 1374.
28-همایی، جلال الدین، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ بیست و هشتم ،تهران: نشر هما،1388.
29-Eliot, T.S. ; On poetry and poets; New York: Octagon Books, 1975.